Chúng ta đang sống trong giai đoạn lịch sử - 20, 30 năm nữa không chừng các lứa học sinh sẽ được học dịch bệnh càn quét cả thế giới khiến hàng chục ngàn người tử vong. Ngay cả tổng thống Donald Trump cũng tự gọi mình là “a wartime president” tức tổng thống trong thời kỳ chiến tranh. Mình tạm không bàn về chính trị ở đây mà chỉ muốn nói rằng đây là thời kỳ chưa từng có tiền lệ và không dự đoán được.
Mình nhớ những lúc ngồi trong các quán cafe nghe nhạc, đọc sách và lên các kế hoạch dự định cho tương lai. Những ngày này mình chỉ ngồi ở nhà, mở tv suốt ngày để xem có tin gì mới về virus và nghĩ về những thay đổi to lớn xảy ra chỉ trong vài tuần lễ. Chỉ mới 3 tuần trước mình còn bay đi Colorado chơi, thăm trường cũ, thăm bạn bè, bàn tán về tình hình dịch bệnh ở nước này nước kia, hào hứng về căn hộ mình mới mướn và sắp dọn vô vì nó rất gần chỗ làm. Vừa dọn vào 2 tuần thì “thất nghiệp” ở nhà ít nhất 2 tháng. Dù bạn ở Mỹ hay Việt Nam, mình cầu chúc tất cả mọi người và gia đình nhiều sức khoẻ và luôn giữ được tinh thần lạc quan.
Tiện đây mình xin chia sẻ một vài suy nghĩ về mối liên hệ giữa nha khoa và dịch bệnh. Mình tham gia vào rất nhiều các group nha sĩ Mỹ trên facebook: Dental Nachos, Dental Hacks Nation, The business of Dentistry,… và tất cả các admin đều kêu gọi các nha sĩ tạm gác tay khoan nghỉ ở nhà một thời gian. Dưới đây là một vài lý do được nêu ra.
Thứ nhất, khi sử dụng tay khoan, đầu cạo vôi, chúng ta tạo ra rất nhiều aerosols ("aerosol là từ để chỉ các chất lơ lửng trong không khí ở tầng thấp, bao gồm hạt bụi, khói, nước, hạt kim loại nặng...” - theo báo Tuổi Trẻ). Các hạt nước bắn ra bao gồm nước phun ra từ tay khoan, nước bọt và có khi cả máu của bệnh nhân. Nếu một trong các bệnh nhân của chúng ta nhiễm virus mà chưa có triệu chứng do đang trong thời kỳ ủ bệnh, khả năng chúng ta bị lây nhiễm là khá cao dù cho có đeo khẩu trang. Hơn nữa, hiện nay WHO cho rằng virus có thể lơ lửng trong không khí đến 4 giờ đồng hồ nên nguy cơ các nhân viên phòng nha cũng như các bệnh nhân đến sau vô tình lây nhiễm là có thật. Hiện nay các chính phủ đều khuyến cáo “social distancing” hay “cách ly xã hội” tức giữ khoảng cách 1.8m với người kế bên trong khi chúng ta chỉ cách miệng của bệnh nhân khoảng 0.5m hoặc ít hơn khi làm việc. Do đó, đóng cửa phòng mạch hoặc hạn chế chỉ chữa những ca cấp cứu (nhiễm trùng, đau răng…) chính là tự bảo vệ bản thân, nhân viên, cộng đồng và hạn chế phát tán dịch bệnh.
Thứ hai, đóng cửa phòng mạch để dành PPE (personal protectice equipment – khẩu trang, găng tay, gown y tế) cho các bác sĩ, y tá làm việc trong bệnh viện. Thông thường mỗi bệnh nhân ngồi trên ghế thì bác sĩ và 1 y tá nha khoa sẽ phải dùng ít nhất 2 khẩu trang, 2 đôi găng tay. Ở Mỹ, nếu phòng nha chỉ nhận bảo hiểm nha khoa tư nhân thì một bác sĩ trung bình sẽ có 9,10 bệnh nhân một ngày, nghĩa là sẽ phải dùng ít nhất 20 khẩu trang, 20 đôi găng tay trong khi các bác sĩ, y tá làm việc trong bệnh viện có khi phải dùng lại 1 khẩu trang đến ngày thứ hai. Nếu phòng nha nhận thêm bảo hiểm nhà nước, thông thường một bác sĩ sẽ điều trị 25-30 bệnh nhân thì số lượng khẩu trang sử dụng mỗi ngày sẽ còn cao như thế nào.
Thứ ba, bạn có thể cho rằng bản thân còn trẻ, khoẻ mạnh, không có bệnh tật gì nên không cần lo, có bị nhiễm cũng không sao. Sự thật là, những người trẻ tuổi khoẻ mạnh vẫn có thể bị nặng phải nhập viện. Nếu bạn khoẻ mạnh, cơ thể bạn sẽ chống virus tốt hơn nên chưa chắc là sẽ mất mạng do virus, nhưng có khi lại chết nếu không có máy thở để trợ giúp trong giai đoạn điều trị. Nếu tất cả những người trẻ tuổi khoẻ mạnh vi vu ra đường trà chanh chém gió như bình thường thì dù tỷ lệ bị nặng thấp hơn người già, số lượng người nhập viện cũng sẽ tăng lên nhanh chóng và khi đó sẽ không có đủ máy thở cho tất cả bệnh nhân. Ở Ý có bài báo nói rằng một vài bệnh viện quyết định trả về nhà tất cả các bệnh nhân 80 tuổi trở lên “vì có cứu khả năng sống sót cũng không cao nên thà cứu những người trẻ hơn”. Hãy tưởng tượng họ là ông bà mình bị trả về nhà chờ chết, có đau xót không? Nếu bạn phải nhập viện và một cụ ông cụ bà nào đó phải nhường máy thở của mình cho bạn chỉ vì bạn thích đi tiệc tùng, vui chơi như bình thường thì bạn thật sự ích kỷ. Cứ cho rằng bạn thật sự khoẻ mạnh và chỉ bị vài triệu chứng nhẹ như mệt mỏi, đau đầu, sốt nhẹ, ho… và không cần đến máy thở thì bạn vẫn có thể lây bệnh cho vợ/chồng, con cái, cha mẹ, ông bà, bạn bè – nhưng người có sức khoẻ yếu hơn và có thể không được may mắn như bạn.
Mình đọc rất nhiều ý kiến cho rằng tất cả chỉ là một trò thổi phồng sự thật của cánh nhà báo nhằm reo rắc nỗi sợ và kiếm lợi nhờ đó. Thật sự thà mình cẩn thận quá mức vẫn hơn là lơ là để rồi hối tiếc sau này. Mình cũng đọc ý kiến nhiều bác sĩ cho rằng không cần phải đóng cửa phòng nha và vẫn làm đầy đủ các dịch vụ - cạo vôi, mài cùi, trám răng… Thật lòng mà nói, mình không quan tâm cho lắm vì mình tự thấy cái gì đúng thì mình làm. Trong thời điểm nhiễu nhương này, có quá nhiều điều chúng ta không biết về dịch bệnh này. Có thể khi mọi thứ qua đi, mọi người mới nhận ra là nó không quá tệ như mình tưởng (hy vọng là vậy). Bạn phải là người tổng hợp thông tin, cân nhắc, đánh giá và tự quyết định điều gì bạn tin là đúng đắn. Một người nào đó cho rằng đi thu gom hết xà phòng, khăn giấy để kiếm lời không có nghĩa là bạn cũng bắt đầu làm như vậy. Mình cho rằng việc tốt nhất là làm hết khả năng có thể để ngừa dịch bệnh nhưng không nên hoảng loạn, không được thu gom nhu yếu phẩm với mục đích kiếm lời trên sự khó khăn của người khác, gọi điện thăm hỏi gia đình bè bạn, trở về với thân tâm của mình và học cách sống đơn giản hơn.
Nếu bạn cũng chọn cách ở nhà giống như mình, bạn có thể dùng thời gian này để hiểu rõ hơn về bản thân, hoàn thành những project nho nhỏ mà mãi chưa thực hiện được, dành thời gian đọc những cuốn sách còn đang xếp xó, hoặc thử một vài sở thích mới như yoga, vẽ, hát… Dưới đây là một vài quyển sách mà nhiều bác sĩ nha khoa nổi tiếng ở đây giới thiệu mà mình đang muốn đọc, bạn có thể tham khảo.
Start with why: How Great Leaders Inspire Everyone To Take Action
Extreme Ownership: How U.S. Navy SEALs Leads And Win
Profit First: Transform Your Business From A Cash-Eating Monster To A Money-Making Machine
The 4 Disciplines of Execution: Achieving Your Wildly Important Goals
Hoặc một vài cuốn sách mình đã đọc và thấy rất thích xin chia sẻ với các bạn
Grit: The Power of Passion and Perseverance
Titans of Dentistry: How The Top Performers Think And Act Differently
Eat, Pray, Love: One Woman’s Search For Everything Across Italy, India, And Indonesia